کد مطلب:19054 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:6

گنجینه پرسمان » اخلاق و عرفان

صبر در سخنان پيامبر(ص) و علي(ع) بر چند نوع است؟

«اَلصَّبْرُ اِمّا صَبْرٌ عَلي المُصيبةِ اَوْ عَلَي الطّاعَةِ اَوْ عَنْ الْمعصيةِ وَهذا القسُم الثالث اَعلي درجةً مِنَ القسمين الْاَوَلَيْنِ» (شرح نهج البلاغه ابن ابي الحديد 1/319) [صبر يا صبر بر بليّه و مصيبت يا صبر بر اطاعت و بندگي و عبوديت ياصبر از گناه و معصيت است و اين قسم سوم از دو قسم اول بالاتر و پرارزش تر است.]

1 ـ صبر بر مصيبت ـ اين دنيا دار تزاحم و تضاد است، و در نتيجه مشتمل بر مصائب و بلا خواهد بود، بهره جستن از كام دنيا مستلزم اين مصائب است، چنانكه گل چيدن از دامان درخت با فرورفتن خار در دست چه بسا قرين است، برداشتن عسل از كندوي عسل هم در برخي موارد با نيش زنبور همراه است. باري دنيا نه گلشنش بيخار و نه نوشش بي‎نيش است.

اگر دنيا را براي خودش خواهي، يا براي آخرت در هر دو صورت محفوف و پيچيده به مشكلات و بلايا است «الدنيا مَحْفوفة بالبلاء» در هر دو صورت استقامت لازم دارد، چه مرد دنيا باشي و چه مرد آخرت، هيچكدام از اين قانون «مصاحبت با مصائب» مستثني نيستند.

صبر بر مصيبت و بلاها را به دو قسم تقسيم كرده اند 1 ـ به صورتي كه انسان ميتواند اذيت كننده و بلا رساننده را مكافات و از او انتقام گيرد. 2 ـ به صورتي است كه انسان قدرت انتقام را ندارد، خواه بلا رساننده و موجب ناراحتي، انسان باشد، و خواه حوادث روزگار و پيشامدهاي ناگوار.

در صورت نخست اشكالي در عقوبت كردن وانتقام گرفتن نيست، ولي صبر بسيار زيبنده است، خواه طرف مقابل جاهل و يا عامد باشد، چه بسا در اثر صبر شما بيدار و نادم و پشيمان شده، وبراي هميشه حق ادب و اخلاق را نسبت به شما اداء كند، در صورتي كه مقاومت و انتقام پذيري كاري را حل نخواهد كرد، بلكه طرف مقابل جري تر شده شده و مسئله دنباله دار مي‎گردد، لذا خداوند به پيامبر خود ميفرمايد «اِصْبر كَما صَبَر اوُلوُالعَزْمِ مِنَ الرُّسلِ» احقاف/35 [صبر كن چنانكه پيامبران، اولوالعزم پيشين صبر كردند]

و امّا نحوه دوم صبر، در قسمت صبر در مصائب، صبر در برابر بلايائي است كه انسان قدرت انتقام ندارد، در اين موارد انسان بايد قدرت يقين به خداوند و مقدرات الهي را بالا برده، و با اتكاء به او صبر كند تا فرجي براي او رسد، صبر در اين موارد صبر صدّيقين را لازم دارد، رسول گرامي از خداوند ميخواهد «اَسْأَلكَ مِنَ الْيَقينِ ما يَهُون عَلي مَصائِب الدُّنيا» (جامع السعادات 3/297) [از تو يقيني را ميطلبم كه مصائب دنيا زا بر من سبك گردان]

2 ـ صبر بر طاعت و عبادت ـ عبادتهاي سنگين را با خلوص نيّت انجام دادن و در اين راه استقامت كردن كار كمينيست، نيمههاي شب در زمستاني، يخ راشكستن ووضو گرفتن و به درگاه الهي روي آوردن و پيشاني پرغرور را به خاك مذلّت درگاه او سائيدن، بيصبر و استقامت ميسّر نيست، تداوم در عبادت و از كوره در نرفتن و احساس خستگي نكردن بيبردباري ميسور نيست، قبل از عبادت نيت را خالص كردن براي ربّ الارباب و اشتغال از غير و احتراز از ريا در حين عمل واز سُمْعه و عجب بعد از عمل نياز به صبر دارد.

3 ـ صبر بر معصيت ـ عصيان وسركشي نكردن به خداوند با اين همه جاذبه ها وكششهاي عوامل گناه، آسان نيست، جاذبه زنان زيبا، جاذبه مال حرام و مقام و جاه نامشروع مقاومت لازم دارد، اگر نيروي دافعه و بازدارندهاي درميان نباشد، انسان جذب اين انسان رباهائي ميشود، كه بايد گفت ميدان و حوزه جاذبه و كشش آنها به قدري زياد است، كه بسا افراد بسيار مهذّب و عبّاد 70 ساله را هم به دام خود كشيده وجذب ميكند، چنانچه در وقايع تاريخي منعكس است.

---

اخلاق اسلامي ج 1

اكبر خادم الذاكرين